Hướng dẫn bài làm học sinh giỏi tác phẩm 'Hai Đứa Trẻ'

Đề 1: Phân tích diễn biến tâm trạng của nhân vật Liên trong truyện ngắn Hai đứa trẻ của Thạch Lam. Từ đó nêu những đóng góp mới mẻ của Thạch Lam trong việc thể hiện cảm hứng nhân đạo độc đáo. Nhận xét về một số nét đặc sắc của truyện ngắn này.

I. Đặt vấn đề

“Xúc cảm của Thạch Lam thường bắt nguồn và nảy nở từ những chân cảm đối với những con người ở tầng lớp dân nghèo thành thị và thôn quê. Thạch Lam là nhà văn quí mến cuộc sống, trang trọng trước cuộc sống của mọi người xung quanh”. Chính tình cảm quí mến và trang trọng ấy giúp Thạch Lam cảm nhận sâu sắc những cảm xúc tinh tế của Hai đứa trẻ trong truyện ngắn cùng tên. Qua đó, tác giả thể hiện cảm hứng nhân đạo mới mẻ, đặc sắc.

II. Giải quyết vấn đề

Khái quát: Tác phẩm Hai đứa trẻ in trong tập Nắng trong vườn, xuất bản năm 1938. Truyện nhưng không có chuyện, chỉ là câu chuyện tâm tình. Câu chuyện không phát triển theo logic sự kiện mà giống như một bài thơ trữ tình đầy xót thương, gói gọn trong không gian nhỏ hẹp nơi phố huyện nghèo hẻo lánh với những con người nhỏ bé, những cảnh đời đơn điệu hắt hiu. Toàn truyện là những cảm xúc và tâm trạng của những đứa trẻ nơi phố huyện đó trong khoảng thời gian từ chiều đến đêm. Ngòi bút của Thạch Lam tỏ ra thật tinh tế trong việc diễn tả những rug động của hai đứa trẻ.

1. Diễn biến tâm trạng

a). Trước hết là tâm trạng của hai đứa trẻ trước cảnh chiều tàn

- Câu chuyện mở ra trong một khung cảnh chiều buồn man mác.

- Liên và An là những đứa trẻ từng sống ở HN, nay theo mẹ về vùng quê hẻo lánh. Liên ngồi trong không gian bóng tối để những nỗi buồn chiều quê thấm thía vào tâm hồn ngây thơ.

Liên cảm nhận được cái yên lặng của khung cảnh chiều quê quen thuộc. Đó là tiếng trống thu không, phương Tây đỏ rực như lửa cháy, những áng mây ánh hồng như hòn than sắp tàn…gợi lên cái nhịp thời gian đang trôi, gieo vào lòng người một sự nuối tiếc mơ hồ, có cái gì đó quá khó nắm bắt.
Cùng với cảm giác về thời gian còn là âm thanh tiếng ếch nhái văng vẳng ngoài đồng ruộng, tiếng muỗi vo ve, mùi âm ẩm và mùi cát bụi quen thuộc… Đó là những xúc cảm rất quen thuộc, thể hiện sự gắn bó với quê hương.

- Cảnh chợ tàn người về hết và tiếng ồn ào cũng mất…càng khiến lòng Liên thấm đẫm nỗi buồn về một cuộc sống xác xơ, tiêu điều, đang đi vào chiều tàn lụi.

b). Trong bóng tối

- Từ quán hàng chật hẹp nhỏ bé của mình, Liên hướng tầm nhìn ra khung cảnh xung quanh và càng thêm xót thương cho những kiếp người nhỏ bé, mong manh:

Thương xót cho những đứa trẻ nghèo phải nhặt nhạnh tất cả những thứ còn xót lại của một phiên chợ tàn.
Liên chia sẻ với mẹ con chị Tí bằng sự thấu hiểu cuộc sống tẻ nhạt, quanh quẩn của mẹ con chị.
Liên còn chia sẻ với sự ế ẩm của gánh phở bác Siêu, gánh đi gánh về gợi lên một nhịp sống buồn tẻ.
Thương xót, thậm chí còn sợ hãi trước tiếng cười khanh khách của bà cụ Thi điên. Đó là cảm nhận về sự mỏng mang của kiếp người.
Liên còn cảm nhận được cái tù túng trong cuộc sống của chính bản thân mình: giam hãm trong gian hàng nhỏ, lắm muỗi, chiếc chõng tre sắp gãy, tính nhẩm, “ngày phiên mà bán cũng chẳng ăn thua gì”.
Liên cảm nhận được nỗi buồn thấm thía trước cảnh quá quen của những kiếp người nhỏ bé, leo lét trong không gian mênh mông tă tối của phố huyện.

Tầm hồn nhỏ bé và nhạy cảm của Liên cũng buồn và nuối tiếc một quá khứ xa xăm-những ngày sống ở HN- một HN sáng rực và huyên náo với những cốc nước xanh đỏ. Đó là một quá vãng xa xôi mà giờ đây trong tâm trí Liên tất cả hiện lên đều không rõ ràng.

Liên có cái nhìn huyền diệu về vũ trụ bao la thăm thẳm và bí ẩn. Đó là một vò trời ngàn sao lấp lánh, dải Ngân Hà, ông thần Nông cùng con vịt. Thế nhưng vũ trụ lại quá xa lạ với tâm hồn trẻ thơ, nó làm “mỏi trí nghĩ” của hai chị em. Nên chỉ một lúc sau, hai chị em “lại cúi nhìn về mặt đất”.

Cảnh đồng quê về đêm thật yên tĩnh, lặng lẽ. Tất cả sự dày đặc của bóng tối đang vây quanh “ đường phố và các con ngõ chứa đầy bóng tối” trong khi đó các cửa nhỏ chỉ để hé ra “một khe ánh sáng”, những vệt sáng của đom đóm, các “quầng sáng thân mật xung quanh ngọn đèn”. Sự đối lập gay gắt giữa bóng tối và ánh sáng tô đậm sự buồn tẻ, lay lắt của phố huyện – một cuộc sóng mù sáng. Điều đó càng khiến tâm hồn Liên thấm thía nỗi buồn.

c). Trong tâm trạng buồn Liên hoài niệm về quá khứ và khao khát, hi vọng đợi chờ: đó là hi vọng chờ đợi một chuyến tàu đêm đi qua. Diễn biến tâm trạng chờ tàu của hai chị em Liên được Thạch Lam miêu tả khá tinh tế.

Liên chờ tàu không phải để bán hàng mà là nhu cầu tinh thần hàng đêm. Bởi vậy, An mặc dù đã buồn ngủ díu cả mắt vẫn cố dặn chị “tàu đến chị đánh thức em dậy nhé”.

 Hai chị em Liên chời đợi tàu trong tâm trạng háo hức, bồi hồi như chờ đợi phút giao thừa thiêng liêng. Liên lặng lẽ chờ đợi với tâm trạng yên tĩnh trong tâm hồn.

Đoàn tàu đến trong sự mong chờ của chị em Liên. Liên và An hướng cả hồn mình vào đoàn tàu khi còn ở xa “tiếng còi đã rít lên và tàu rầm rộ đi tới với những toa hạng sang, kèn và đồng lấp lánh, các cửa kính sáng.

Con tàu đã đem đến một thế giới khác đi qua, một thế giới rực rỡ, vui vẻ, huyên náo- một thế giới khác hẳn với sự nghèo khôt hàng ngày.

Đoàn tàu chỉ xuất hiện trong một khoảnh khắc rất ngắn rồi vụt qua đi vào đêm tối. Ta bắt gặp phía sau đoàn tàu một nguồn ánh sáng nhỏ nhoi chỉ trực tan hòa vào bóng tối. An nhận ra tàu hôm nay “kém sáng hơn”, nhưng Liên vẫn “lặng theo mơ tưởng”. Đoàn tàu không làm thay đổi cuộc sống nơi phố huyện nhưng sự xuất hiện của nó đủ để lại niềm khao khát cho những con người nơi đây “chừng ấy con người…của họ”.

2. Những đóng góp mới mẻ của Thạch Lam trong việc thể hiện cảm hứng nhân đạo

Đọc truyện của Thạch Lam ta thấy nhà văn không đi vào tố cáo sự đàn áp bất công của xã hội, cũng không khiến người đọc phải uất ức, căm giận những cảnh bóc lột, hành hạ của giai cấp thống trị đương thời. Nhưng tác phẩm vẫn chất chứa tư tưởng nhân đạo đặc sắc. Tư tưởng nhân đạo ấy được toát lên trước hết ở niềm thương xót chân thành của nhà văn trước những cảnh đời đơn điệu, hắt hiu nơi phố huyện nhỏ bé. Nhà văn xót xa bởi họ phải sống một cuộc sống vô nghĩa trong “cái ao đời bằng phẳng”, cuộc “đời tẻ nhạt như tàu không đổi chuyến”. Từ chị em Liên, mẹ con chị Tí đến bà cụ Thi Điên, gia đình bác Sẩm, bác Siêu, họ đang tồn tại chứ không phải đang sống.

Họ tồn tại trong một nhịp sống uể oải, tù túng , bế tắc với những công việc tẻ nhạt, buồn chán, lặp đi lặp lại “ngày nào cũng vậy”, “chiều nào cũng thế”, “đem ra rồi lại dọn vào”, “gánh đi rồi lại gánh về”…
Đọc thấu được nhịp điệu ấy, nhà văn thương họ, thương cho tất cả những ai phải sống một cuộc đời tẻ nhạt, bằng phẳng như Huy Cận nói:

Quanh quẩn mãi giữa vài ba dáng điệu

Tới hay lui vẫn từng ấy mặt người

Vì quá quen nên quá đỗi buồn cười

Môi nhắc lại chỉ có ngần ấy chuyện. (Quanh quẩn)

Thấm đẫm tinh thần xót thương ấy, tác phẩm của Thạch Lam có giá trị nhân đạo mới mẻ, sâu sắc. Đó cũng là điểm gặp gỡ giữa Thạch Lam với các tác giả khác: Xuân Diệu (tỏa nhị Kiều), Nam Cao (Sống mòn).

Không chỉ dừng lại ở sự xót thương, với hình ảnh đoàn tàu đi qua phố huyện Thạch Lam dường như còn muốn gióng lên trong tâm trí con người một hi vọng mong manh. Ánh sáng của con tàu hay chính là niềm khao khát đổi thay, khao khát cuộc sống có ý nghĩa hơn, dẫu chỉ là trong mong ước “Chừng ấy con người…họ”.

Đặt trong hoàn cảnh XHVN những năm 30- 45, những khao khát ấy cũng chính là sự thức tinh ý thức cá nhân mới mẻ. Nói lên điều này, tác phẩm của Thạch Lam đã góp phần làm phong phú hơn cho tư tưởng nhân đạo của văn học giai đoạn này.

3. Một số nét đặc sắc về nghệ thuật

Cách dựng truyện:

Truyện ngắn Hai đứa trẻ là một truyện không có truyện, không có những biến cố căng thẳng dồn nén, những xung đột gay gắt, những tình tiết căng thẳng, thời gian ngắn, nhân vật không nhiều.
Nhưng câu chuyện vẫn hấp dẫn người đọc bởi chính mạch tâm tình của nó. Cả truyện được phát triển theo những diễn biến tâm trạng tinh tế, phức tạp của các nhân vật. Từ đó khơi ngợi cho người đọc những xúc cảm thân quen, những nỗi niềm về quá vãng…Cách kể chuyện tâm tình là một sáng tạo riêng của Thạch Lam góp phần tạo nên sự độc đáo, hấp dẫn .của tác phẩm.

Xây dựng nhân vật:

Nhân vật trong tác phẩm Hai đứa trẻ không được xây dựng là những tính cách điển hình mà được khám phá ở chiều sâu tâm trạng. Nghệ thuật phân tích tâm lí của ngòi bút Thạch Lam tạo nên sự thành công của thiên truyện.

Những đoạn văn miêu tả nỗi buồn của Liên trong buổi chiều tà.
Xúc cảm mênh mông trước vũ trụ bao la.

Là những đoạn văn rất giàu chất thơ, thể hiện khả năng diễn tả tâm lí nhân vật của Thạch Lam, gợi lên những cảm xúc thân quen trong lòng người.

Thủ pháp nghệ thuật độc đáo:

Đối lập giữa ánh sáng và bóng tối tạo nên những ám ảnh trong lòng người: bóng tối bao trùm toàn tác phẩm. Nó xuất hiện ngay đoạn văn mở đầu, dần lan tỏa khắp thiên truyện: đường phố…bóng tối, tối hết cả…nữa, đêm tối…yên lặng.Thậm chí bóng tối còn ngập dần đầy trong mắt Liên.

Ngoài ý nghĩa tả thực hình ảnh bóng tối rất ám ảnh. Cảnh phố phường chìm trong bóng tối được diễn tả chi tiết khiến người đọc dễ liên tưởng tới xã hội Việt Nam trước cách mạng tháng Tám.

Nhưng trong bóng tối không phải không có áng sáng:

Ánh sáng xang hắt qua khe cửa những hiệu khách.
Ánh sáng từ những ngôi sao xa xanh.
Ánh sáng từ ngọn đèn chị Tí chỉ là một quầng sáng thân mật.

Ánh sáng nhỏ bé, lẻ loi chỉ đủ soi rọi xung quanh. Sự xuất hiện của ánh sáng khiến ta càng thấm thía hơn sự nhỏ bé của kiếp người mong manh. Và người ta càng khát khao biết bao trước ánh sáng rực rỡ, chói lòa – ánh sáng đoàn tàu hay là thứ ánh sáng khác từ cái tăm tối hàng ngày của họ.

Sự xuất hiện của ánh sáng- bóng tối chính là sự sáng tạo độc đáo làm bật sức sống của tác phẩm.

Ngôn ngữ văn xuôi giàu chất thơ:

“chiều chiều rồi…đưa vào”

“Một đêm mùa hạ…gió mát”.

III. Kết thúc vấn đề

Hai đứa trẻ là một truyện ngắn hay của Thạch Lam. Nó không hấp dẫn người đọc bằng những tính cách sắc nét, tình huống li kì. Nó hấp dẫn người đọc bằng chính vẻ đẹp của cuộc sống đời thường đã được khám phá, cảm nhận bằng chính ngòi bút tinh tế và giọng văn nhẹ nhàng của tác giả.

Hai đứa trẻ là một bài thơ trữ tình đượm buồn thể hiện những giá trị nhân đạo mới mẻ, đặc sắc của Thạch Lam. Qua đó, chúng ta còn thấy được ngòi bút tài hoa của người nghệ sĩ trang trọng trước sự sống.

Những câu nói hay của Thạch Lam
Nhận định về Thạch Lam
Nhân định về Thạch Lam và Nhà mẹ Lê
Nhận định của Thạch Lam về văn chương
Lời bình về Thạch Lam
Nhận định về Thạch Lam và Gió lạnh đầu mùa
Đóng góp của Thạch Lam
Thạch Lam được mệnh danh là gì

Bài Làm Nâng Cao

Đề 2: Chất hiện thực và lãng mạn trong truyện ngắn “Hai đứa trẻ” của Thạch Lam.

I. Mở bài

- Giới thiệu tác giả Thạch Lam.

- Giới thiệu tác phẩm Hai đứa trẻ.

- Vấn đề cần nghị luận: chất hiện thực và lãng mạn

II. Thân bài

1. Chất hiện thực

Chất hiện thực thể hiện rõ ở bức tranh phố huyện nghèo nàn với những cảnh đời mòn mỏi, quẩn quanhm bế tắc.

Bức tranh mở ra bằng một cảnh chiều tàn với những âm thanh quen thuộc của đồng quê: tiếng trống thu không, tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng, tiếng muỗi vo ve cùng với những hình ảnh chân thực khi hoàng hôn tắt: phương tây đỏ rực như lửa cháy, những đám mây, dãy tre làng.

Tất cả như tự nó bước vào trang văn của Thạch Lam.

Cảnh một phiên chợ vãn ở một miền quê được miêu tả chân thực đến từng chi tiết:

Ống kính của nhà văn đã nhìn lại trên mặt đất để thấy: rác rưởi, vỏ bưởi, vỏ thị, lá nhãn… đó là những thứ còn sót lại của một phiên chợ quê.
Phát hiện ra cái mùi đặc biệt của quê hương: “cái mùi riêng của đất của quê hương này”, được tạo nên từ cái “mùi âm ẩm …quen thuộc”

Thạch Lam đã sử dụng những chất liệu đời thường làm nên trang văn đậm đà hương sắc đồng quê.

Cảnh sống nơi phố huyện: Không ồn ào, không to tát, chỉ bằng những mảnh đời nhỏ bé như những lát cắt của cuộc sống TL đã tái hiện chân thực cảnh sống quẩn quanh, nhàm tẻ nơi phố huyện nghèo.

Đó là gia đình chị Tí: Ngày mò cua bắt tép, tối dọn hàng. Dẫu chẳng kiếm được là bao nhưng ngày nào chị cũng dọn hàng từ chập tối cho đến đêm. Cả gia tài của chị chỉ là một chõng hàng.

Đây chính là một điển hình cho cuộc sốnglay lắt, ngoi ngóp nơi phố huyện. Đó chỉ là sự cầm chừng, sự tồn tại trong vô vọng không phải là sự sống thực sự.

Bà cụ Thi điên: chỉ đủ tiền mua một cút rượu uống một hơi cạn sạch. Đó là một hình ảnh đầy sức ám ảnh với dáng đi lảo đảo và tiếng cười khanh khách tan vào trong bóng đêm.

Phải chăng đó chính là sản phẩm của một cuộc sống mòn mỏi, quẩn quanh. Người điên, người thì còn đó nhưng đời đã tàn quá nửa.

Bác Siêu- với gánh phở của mình hi vọng sẽ kiếm được chút gì để tồn tại, để cầm cự với sư sống. Nhưng ở nơi phố huyện nghèo này, Phở trở thành một thứ quà xa xỉ, vì vậy nguy cơ ế hàng càng cao.
Gia đình bác Xẩm: dùng lời ca tiếng hát của mình để kiếm sống. Nhưng ở nơi cái ăn còn chẳng có thì người dân nghèo làm gì có thời gian để thưởng thức âm nhạc. Vì vậy, cái nghèo, cái đói luôn rình rập gia đình bác.
Hai đứa trẻ: chính là những mảnh đời đáng thương nhất.Chúng còn nhỏ nhưng đã phải thay mẹ quán xuyến cửa hàng. Hơn nữa chúng từng có một tuổi thơ tươi đẹp gắn với Hà Nội rực rỡ ánh sáng. Chúng là những đứa trẻ có tâm hồn đặc biệt nhạy cảm nên chúng sớm nhận ra nhịp điệu buồn tẻ của cuộc sống nơi phố huyện.

Chừng ấy mảnh đời, kiếp người đã làm sống dậy hiện thực xã hội Việt Nam thời Pháp thuộc. Một xã hội sa sút tiêu điều, trì trệ, một xã hội đang “nổi váng lên”. Đó là xã hội của những hình nhân biết cử động trong thiên truyện ý tưởng của Xuân Diệu “Toả nhị Kiều”. Họ thực sự là những con người sống một cuộc đời “đời tẻ nhạt như tàu không đổi chuyến”. Những kiếp người quẩn quanh đó đã đi vào trong thơ văn của Huy Cận:

Quanh quẩn mãi giữa vài ba dáng điệu

Tới hay lui cũng chừng ấy mặt người

Vì quá thân nên quá đỗi buồn cười

Môi nhắc lại chỉ có ngần ấy chuyện.

Không đi vào xung đột gay gắt, những số phận thê thảm như những nhà văn hiện thực, Thạch Lam đã lặng lẽ góp nhặt những mảnh đời thường nhật, những nhịp sống quen nhàm bình lặng, những đốm sáng lẩn khuất leo lét trong bóng tối tịch mịch để làm nên bức tranh hiện thực khó quên.

Bức tranh hiện thực có sức ảm ảnh có lẽ bởi TL đã vẽ bằng bút phá lãng mạn. Cái lãng mạn của TL không phải là sự tô hồng đời sống của người dân phố huyện theo kiểu tiểu thuyết lãng mạn của TLVĐ. Lãng mạn của Thạch Lam là vẻ đẹp tiềm tàng ngay trong đời sống giản dị quanh ta. Chất hiện thực và lãng mạn hoà quyện đan xen trong mỗi trang văn của Thạch Lam.

2. Chất lãng mạn

Vẻ đẹp nên thơ đáng yêu của phố huyện. Phố huyện tuy nghèo nhưng vẫn đáng yêu.

Buổi chiều ở phố huyện là buổi chiều hiu hắt, man mác buồn nhưng cũng không kém phần thi vị với bản hoà âm thôn dã tạo nên từ âm thanh quen thuộc của tiếng trống, tiếng ếch, tiếng muỗi…những hình ảnh, màu sắc đậm chất hội hoạ phương Đông: hình ảnh phương Tây đỏ rực, áng mây hồng, dãy tre làng đen lại. Những gam màu tương phản gay gắt. Bức tranh thiên nhiên được miêu tả bằng những cau văn nhẹ nhàng với nhịp điệu du dương như ru hồn người vào một không gian buồn. Đó thực sự là một bức hoạ đồng quê.
Một đêm mùa hạ êm như nhung ru hồn người, ru hồn hai đứa trẻ vào một thế giới thơ mộng.

Phố huyện dưới ngòi bút của Thạch Lam buồn nhưng không thê thảm, lặng lẽ nhưng vẫn ẩn một nét đẹp dân dã mang cái hồn của quê hương Việt Nam. Thạch Lam đã chắt chiu những cái đẹp tiềm tàng ngay ở cuộc sống giản dị quanh mình.

Vẻ đẹp tâm hồn hai đứa trẻ tạo nên một nguồn ánh sáng êm dịu trong trẻo trong suốt thiên truyện đầy bóng tối này. Đó là tâm hồn nhạy cảm tinh tế, giàu khát vọng, đon hậu.

Tâm trạng của Liên khi phố huyện lúc chiều tàn.

Buồn man mác trước giờ phút của ngày tàn.
Liên đã cảm nhận được cái mùi riêng của đất, của quê hương- một thứ mùi đặc biệt khi nhìn rác rưởi…những thứ còn xót lại trên mặt đất sau một ngày phiên.
Tâm hồn đó đặc biệt nhạy cảm, gần gũi, gắn bó với thiên nhiên, cảnh vật, phát hiện ra những biến thái tinh vi của thiên nhiên; tâm hồn như đang hoà cùng thiên nhiên “qua kẽ lá của cành bàng”…
Chị em Liên thấy thương cho những kiếp người nghèo nơi phố huyện, những con người đang chìm dần vào bóng tối.

Một tâm hồn tinh tế, nhạy cảm, giàu tình yêu con người, yêu thiên nhiên, đất nước.

Sống trong phố huyện ngèo, chị em Liên luôn muốn thoát khỏi cuộc sống nghèo túng hiện tại bằng khát vọn tìm kiếm ánh sáng nhỏ nhoi và hai chị em không ngừng mưo ước, hồi tưởng quá khứ tươi đẹp – Nó như một điểm tựa để chị em Liên có thể vươn lên cuộc sống buồn tẻ này.
Chính vì muốn thoát khỏi cuộc sống mòn mỏi, tù túng nên ngày nào chị em Liên cũng cố thức đợi tàu trong một tâm trạng háo hức và hồi hộp. Chị em Liên muốn sống nhịp sống sôi động cuối cùng của phố huyện. Bởi đoàn tàu đem đến một cuộc sống khác hẳn với phố huyện nghèo - một thế giới rực rỡ, vui vẻ và huyên náo. Đoàn tàu đã chở theo một mơ ước về cuộc sống hạnh phúc, sung sướng hơn. Đoàn tàu là tia hồi quang của quá khứ.

Dù sống trong nghèo khổ nhưng con người không thôi mơ ước. Chính niềm mơ ước mong manh đã khiến cho người dân phố huyện sống qua những ngày tối tăm.

Chất lãng mạn còn toát lên từ những câu văn nhẹ nhàng như giăng mắc vào lòng người nỗi thương cảm ngậm ngùi xót xa cho những kiếp sống khắc khoải.

Văn Thạch Lam vừa có chất nhạc vừa có chất hoạ đậm chất phương Đông. Chất nhạc êm ái trầm buồn lắng sâu.

III. Kết bài

Khẳng định lại giá trị của tác phẩm.

Thành công của tác phẩm: hài hoà giữa chất hiện thực và lãng mạn.

Những câu nói hay của Thạch Lam
Nhận định về Thạch Lam
Nhân định về Thạch Lam và Nhà mẹ Lê
Nhận định của Thạch Lam về văn chương
Lời bình về Thạch Lam
Nhận định về Thạch Lam và Gió lạnh đầu mùa
Đóng góp của Thạch Lam
Thạch Lam được mệnh danh là gì

Bài Làm Nâng Cao

Đề 3: Phân tích bức tranh phố huyện trong truyện ngắn hai đứa trẻ. Từ đó nhận xét về giá trị hiện thực và nhân đạo

I. Đặt vấn đề

Thạch Lam là cây bút nhạy cảm, có khả năng khơi gợi những rung động mong manh, tinh tế.

Hai Đứa Trẻ là một truyện ngắn tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật độc đáo của Thạch Lam. Tác phẩm được in trong tập Nắng trong vườn. Qua những rung cảm và dòng suy nghĩ miên man của cô bé Liên, tác giả đã thể hiện niềm xót thương trước cuộc sống tù đọng, bế tắc trong xã hội cũ của người lao động và niềm khao khát của họ về một cuộc sống có ý nghĩa hơn. Thể hiện chủ đề này, Thạch Lam đã miêu tả những cảnh đầy ấn tượng bằng việc vẽ lên bức tranh phố huyện ám ảnh, day dứt tâm hồn mỗi người.

II. Giải quyết vấn đề

1. Khung cảnh thiên nhiên

Câu chuyện mở ra bằng khung cảnh một buổi chiều tà gợi buồn chiều chiều rồi. Nhịp điệu câu văn đều đều nhưng vẫn có một chút thảng thốt nghe như một tiếng thở dài.

Buổi chiều được gợi ra trước hết với những chi tiết thật tinh tế:

Tiếng trống: từng tiếng một vang ra để gọi buổi chiều, nhịp trống chậm rãi, thong thả như điểm vào nhịp bước đi của thời gian.
Sắc màu: phương Tây đỏ rực như lửa cháy, những đám mây ánh hồng như hòn than sắp tàn. Bức tranh có sắc đỏ rực của mặt trời nhưng không mang đến cho người đọc cảm giác ấm áp mà chỉ là cảm giác vội vã của cảnh ngày sắp tắt.
Tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng, tiếng muỗi vo ve càng tô đậm hơn sự yên lặng, vắng vẻ của một phố huyện trong cảnh chiều tàn.

không nhiều, chỉ bằng vài nét phác họa nhưng cũng đủ để có một nỗi buồn bâng khuâng, man mác, mơ hồ trong khung cảnh buổi chiều quê.

Trong một đoạn văn ngắn, 5 từ chiều, hai từ buồn cùng với nhịp điệu câu văn chậm rãi, thong thả, ru hồn người vào nỗi buồn man mác.

Bức tranh thiên nhiên ngay từ khúc dạo đầu đã tạo không khí trầm buồn hắt hiu cho toàn thiên truyện.

2. Bức tranh đời sống

Đặc biệt Thạch Lam đã chọn một phiên chợ tàn để nói lên được tất cả bộ mặt của phố huyện:

Nói đến chợ người ta thường nghĩ ngay đến một nơi đông vui tấp nập. Nó là nơi biểu hiện sức sống của một làng quê, là nơi biểu hiện thuần phong mĩ tục. Thạch Lam đã khéo léo tả cảnh ngày phiên để nói hết xơ xác, tiêu điều của phố huyện.
Cảnh chợ mở ta bằng hình ảnh: người về hết và tiếng ồn ào cũng mất; trên đất chỉ còn rác rưởi, vỏ bưởi, vỏ thị, nhãn và lá mía. Mặc dù thế nhưng lũ trẻ vẫn cố bòn mót trong đám phế thái đó một chút gì còn sót lại. Ngày chợ phiên như thế thì sức sống đã thực kém. Tất cả mọi người đều trông chờ vào nhau nhưng chỉ là sự quẩn quanh, vô vọng, trông chờ vào sự quẩn quanh, vô vọng.

Mùi vị tỏa ra từ khung cảnh ấy là mùi của rác rưởi, vỏ bưởi, vỏ thị…một mùi âm ẩm, ngai ngái. Đó là thứ mùi rất đặc trưng để nói tới sự nghèo nàn. Nó đã góp phần làm khung cảnh thêm tàn lụi, héo úa.

Thạch Lam đã sử dụng thật tài tình nghệ thuật đối lập giữa ánh sáng và bóng tối: câu chuyện mở ra trong lúc giao tranh giữa ánh sáng và bóng tối.

Ánh sáng nhạt dần: phương Tây đỏ rực…, ánh ngày sắp tàn rồi bóng tối xuất hiện trên ngọn tre và cuối cùng bao trùm lên cả phố huyện là cái bóng tối mênh mông.
Ánh sáng thu hẹp phạm vi: như ánh sáng của ngôi sao xanh trên bầu trời, ánh sáng yếu ớt, ảm đạm lọt qua khe cửa khép hờ, ánh sáng hắt ra từ ngọn đèn của chị Tí… tất cả đều mờ nhạt,yếu ớt, không đủ soi tỏ.
Bóng tối thì chiếm lĩnh và bao phủ: đường phố và các con ngõ chứa đầy bóng tối, tối hết cả, tối cả con đường ra sông, con đường qua chợ về nhà, thậm chí bóng tối còn ngập dần đầy trong đôi mắt Liên

Ánh sáng >< bóng tối, thể hiện sự ám ảnh về cuộc sống ngột ngạt, tù túng, không lối thoát.

Trên cái nền ấy, những cảnh đời, những con người – chứng nhân của cuộc sống nghèo nàn, đơn điệu hiện lên thật ám ảnh.

Điển hình cho những kiếp người đó là chị Tí với nhịp sống quẩn quanh. Ngày cho mò cua bắt tép, tối đến chị mới dọn hàng nước. Nhưng cái đáng sợ là dẫu biết sớm hay muộn có ăn thua gì chị vẫn dọn. Đây không phải là cuộc sống thật sự mà sự cầm chừng giao tranh với sự sống. Ngay cả cách trả lời Liên “ Ôi chao! …gì” cũng góp phần cho ta thấy cuộc sống tẻ nhạt, quẩn quanh của nhân vật.
Bà cụ Thi điên: chỉ đủ tiền mua một cút rượu uống một hơi cạn sạch. Đó là một hình ảnh đầy sức ám ảnh với dáng đi lảo đảo và tiếng cười khanh khách tan vào trong bóng đêm.

Phải chăng đó chính là sản phẩm của một cuộc sống mòn mỏi, quẩn quanh. Người điên, người thì còn đó nhưng đời đã tàn quá nửa.

Bác Siêu- với gánh phở của mình hi vọng sẽ kiếm được chút gì để tồn tại, để cầm cự với sư sống. Nhưng ở nơi phố huyện nghèo này, Phở trở thành một thứ quà xa xỉ, vì vậy nguy cơ ế hàng càng cao.
Gia đình bác Xẩm: dùng lời ca tiếng hát của mình để kiếm sống. Nhưng ở nơi cái ăn còn chẳng có thì người dân nghèo làm gì có thời gian để thưởng thức âm nhạc. Vì vậy, cái nghèo, cái đói luôn rình rập gia đình bác.

Tiền cảnh bức tranh đời buồn thảm, héo tàn là bóng hai chị em Liên cũng âm thầm không kém với cái cửa hàng tạp hóa nhỏ xíu, khách hàng là những con người khốn khổ không đủ tiền mua lấy nửa bánh xà phòng.

Liên thương cho những kiếp người lay lắt nhưng bản thân cuộc sống của Liên cũng không tránh khỏi cuộc sống nghèo nàn đơn điệu.

Trong nỗi buồn chung của mọi người, bi kịch của Liên là ý thức được nỗi buồn và sự đơn điều, bủa vây.

Chi tiết ấn tượng nhất là cảnh đoàn tàu: đó là hoạt động cuối cùng của đêm khuya.

(phân tích hình ảnh đoàn tàu)

khát vọng về sự đổi thay trong xã hội.

3. Giá trị hiện thực và nhân đạo

a). Hiện thực

Bức tranh phố huyện là hình ảnh khái quát đầy đủ cái tăm tối, chật hẹp của xã hội Việt Nam trước cách mạng tháng Tám. Thân phận con người ở đây thật nhỏ bé, đáng thương.

Thạch Lam đã thực sự gặp gỡ với nỗi buồn chán, bế tắc trong tâm hồn những người cùng thời.

Huy Cận:

Quanh quẩn mãi giữa vài ba dáng điệu

Tới hay lui cũng chừng ấy mặt người

Vì quá thân nên quá đỗi buồn cười

Môi nhắc lại chỉ có ngần ấy chuyện.

Nam Cao: Cuộc sống cứ mòn đi, rỉ ra, mốc lên”.

b). Nhân đạo

Cảm xúc xót thương của tác giả cho những cảnh đời phải sống không ra sự sống.

Thức dậy ở con người những khát vọng về một cuộc sống tốt đẹp hơn, khác với cuộc sống tù đọng tối tăm, bế tắc của họ: hình ảnh đoàn tàu.

Đặt trong hoàn cảnh xã hội VN 30-45, khát vọng mà Thạch Lam hướng tới chính là sự thức tỉnh của ý thức cá nhân sâu sắc. Đây chính là giá trị nhân bản có chiều sâu, gặp gỡ với khát vọng sống của Xuân Diệu: “Thà một phút huy hoàng rồi chợt tắt/Còn hơn buồn le lói suốt trăm năm”, gặp gỡ với khát vọng xây dựng được một sự nghiệp có ích cho mình và cho xã hội trong những tác phẩm của Nam Cao.

III. Kết thức vấn đề

Hai Đứa Trẻ là một bài thơ trữ tình đầy xót thương. Tác phẩm thể hiện đậm chất phong cách Thạch Lam.

Với giá trị hiện thực và nhân đạo sâu sắc, tác phẩm Thạch Lam sẽ còn sống mãi trong lòng người đọc.

Những câu nói hay của Thạch Lam
Nhận định về Thạch Lam
Nhân định về Thạch Lam và Nhà mẹ Lê
Nhận định của Thạch Lam về văn chương
Lời bình về Thạch Lam
Nhận định về Thạch Lam và Gió lạnh đầu mùa
Đóng góp của Thạch Lam
Thạch Lam được mệnh danh là gì

Bài Làm Nâng Cao

Đề 4: Phân tích vẻ đẹp tâm hồn cô bé Liên trong “Hai đứa trẻ” của Thạch Lam.

I. Đặt vấn đề

Giới thiệu tác giả Thạch Lam.

Hai Đứa Trẻ là tác phẩm hay, tiêu biểu cho phong cách Thạch Lam: sức hấp dẫn của tác phẩm là đã khơi dậy được “ những rung động cực điểm của một tâm hồn thơ dại”. Đó là vẻ đẹp tâm hồn của Liên và đó cũng là sức hấp dẫn, chất thơ của tác phẩm.

II. Giải quyết vấn đề

1. Giới thiệu truyện, nhân vật

Giới thiệu truyện.

Giới thiệu nhân vật: Khác với những đứa trẻ nơi phố huyện, Liên và An đã từng sống ở HN ồn ào, náo nhiệt nay phải theo mẹ về vùng quê hẻo lánh. Tâm hồn Liên khác với những cô gái quê khác, luôn có những rung động hết sức tinh tế. Cuộc sống của Liên và An quẩn quanh trong gian hàng đơn điệu, nhưng cuộc sống quanh quẩn không làm mất đi vẻ đẹp phong phú trong tâm hồn Liên.

2. Phân tích

a). Ngòi bút của TL tinh tế trong diễn tả diễn biến tinh vi trong tâm hồn con người

Tâm hồn Liên thật nhạy cảm tinh tế:

Cảm nhận được cảnh buổi chiều quê thật thấm thía.
Cảnh chợ tàn.
 nỗi buồn mong manh mơ hồ nhưng thấm sâu vào đáy tâm hồn con người.
Mùi riêng của đất, của quê hương này. Tâm hồn Liên đặc biệt gắn bó, yêu mến chốn quê hương thân thuộc.
Bức tranh phố huyện vào đêm….

Cảm giác mênh mông, bí ẩn. Bầu trời chứa đựng trong đó cái bí mật thăm thẳm, cái huyền diệu của tuổi thơ.

b). Tâm hồn giàu tình thương- nhân ái

Mặc dù phải bán quán hàng tạp hóa nhỏ…nhưng sự nghèo nàn, tù túng không làm chai sạn tâm hồn Liên. Tâm hồn Liên vẫn rung lên niềm trắc ẩn chân thành:

Những đứa trẻ nghèo: Liên rất thương chúng nhưng chính chị cũng không có tiền cho.
Chị Tí: hỏi han chân thành, đồng cảm với cuộc đời khó khăn, nghèo khổ, tù túng, quẩn quanh của chị.
Thấu hiểu nỗi khổ của bác Siêu.
Cụ Thi Điên tuy hơi sợ nhưng vẫn ân cần chu đáo, rót rượu đầy cho cụ.
Đối với em: dành cho em những tình cảm yêu thương của người chị lớn chăm sóc em rất ân cần chu đáo.

Không phải vô tình tác giả nhắc tới quầng sáng thân mật xung quanh ngọn đèn chị Tí. Quầng sáng ấy chính là tình người ấm áp nơi đây tỏa ra, từ tâm hồn Liên và những người nghèo khổ khác.

c). Biết khao khát một cuộc sống có ý nghĩa hơn

Thể hiện ở ngay nỗi buồn man mác trong tâm hồn Liên trước giờ khắc của ngày tàn. Liên buồn thấm thía trước cảnh chiều quê đơn điệu. Đó là nỗi buồn của cái tôi có ý thức về cuộc sống, không khỏi nuối tiếc về cuộc sống khi thời gian một đi không trở lại.

An dễ dàng chìm vào giấc ngủ của tuổi thơ trong khi Liên thao thức chờ đợi một chuyến tàu đêm đi qua.

Hình ảnh đoàn tàu chính là niềm mơ ước của chị em Liên về một cuộc sống khác với cuộc sống buồn tẻ nơi đây.

(phân tích cảnh chờ tàu).

III. Kết thúc vấn đề

Hai Đứa Trẻ thực sự như một bài thơ để lại cảm xúc vấn vương, man mác trong lòng người đọc. Trong hoàn cảnh 30 – 45 xã hội đầy rẫy những bất công, mâu thuẫn, ngòi bút Thạch Lam vẫn biết nâng niu, trân trọng những vẻ đẹp tinh tế trong tâm hồn con người. Điều đó chứng tỏ Thạch Lam là một tâm hồn giàu yêu thương, giàu lòng nhân hậu biết bao với cuộc sống với con người.

Chính điều đó đã tạo nên giá trị lâu bền và sức hấp dẫn riêng biệt của những trang viết Thạch Lam.

Đề 5: Phân tích những đặc sắc nghệ thuật của truyện ngắn Hai đứa trẻ để thấy rõ phong cách riêng, độc đáo của nhà văn Thạch Lam.

I. Đặt vấn đề

Giới thiệu nhà văn Thạch Lam- một phong cách riêng độc đáo.

Hai Đứa Trẻ là truyện ngắn hay, tiêu biểu cho phong cách văn chương Thạch Lam.

Câu chuyện dựng lên bức tranh hiện thực về xã hội Việt Nam trước cách mạng với những số phận nhỏ bé, đáng thương của những kiếp người và niềm khát khao đổi thay của họ.

Sức hấp dẫn của truyện chính ở giá trị nghệ thuật độc đáo.

II. Giải quyết vấn đề

1. Cách dựng truyện

Đây là loại truyện tâm tình, truyện không có truyện, không khai thác mâu thuẫn căng thẳng dồn nén, tích tụ mà đi sâu vào những chi tiết bình dị, đời thường.

Thời gian ngắn: một khoảnh khắc chiều tà và vào đêm.
Không gian nhỏ hẹp: một góc phố huyện nghèo nàn, hẻo lánh.
Thế giới nhân vật ít.

Chi tiết đơn giản không có gì: cả truyện chỉ là những tâm tư, cảm xúc của những đứa trẻ nghèo tạo nên những ám ảnh, day dứt về cuộc sống nghèo nàn đơn điệu của xã hội Việt Nam trước cách mạng trong đó số phận con người nhỏ bé, đáng thương.

Cái đơn điệu, tẻ nhạt của cuộc sống ấy được cảm nhận qua bức tranh thiên nhiên
Cảnh chiều: buồn tàn lụi (phân tích)
Cảm giác tiêu điều về cuộc sống: chợ tàn (phân tích).
Hình ảnh con người nơi đây: tác giả không miêu tả nhiều chỉ cần một vài phiến ảnh nhưng cũng đủ làm nổi bật hình ảnh những kiếp người lay lắt, nhỏ bé, đang phải sống cuộc sống buồn tẻ, đáng thương: Chị Tí, Bác Siêu, Bác Xẩm, Bà cụ Thi điên, Tiền cảnh là chị em Liên

Văn TL không cần những mâu thuẫn gay gắt, nóng bỏng, không khiến cho lòng người phải uất ức, căn hờn. Văn Thạch Lam chỉ cần những chi tiết, hình ảnh bình dị, chân thực nhưng gợi lên nỗi xót thương về cuộc sống không lối thoát, về những kiếp người nhỏ bé, đáng thương.

2. Thủ pháp tương phản: ánh sáng và bóng tối

Câu chuyện mở ra trong lúc giao tranh giữa ánh sáng và bóng tối:

Ánh sáng nhạt dần, yếu ớt không đủ soi tỏ cuộc sống xung quanh.
Bóng tối dần chiếm lĩnh, bao phủ toàn tác phẩm.

Tạo nên nỗi ám ảnh về một cuộc sống tối tăm, tù đọng. Con người thật nhỏ bé trước vũ trụ.

Trong bóng tối, ánh sáng rực rỡ của đoàn tàu thực sự có ý nghĩa (phân tích). Nó đã đánh thức tâm hồn con người: khao khát một sự đổi thay, khao khát về một cuộc sống khác có ý nghĩa hơn.

Bóng tối tương phản với ánh sáng chính là một thành công độc đáo của tác phẩm. Nó góp phần thể hiện chủ đề của thiên truyện.

3. Khả năng miêu tả những rung động mong manh, tinh tế trong tâm hồn con người

Cảm giác mong manh mơ hồ như cánh bướm non, xúc cảm trong sáng tinh tế trong tâm hồn con người: diễn biến tâm trạng của Liên.

Trong buổi chiều quê buồn thấm thía, Liên cảm nhận được từng bước đi của thời gian. Cái lặng lẽ, man mác của buổi chiều quê như thấm vào tâm hồn ngây thơ của chị:

Tiếng trống… nhịp thời gian trôi chảy.
Tiếng ếch nhái… cảm giác thân thuộc với cảnh đồng quê.
Mùi vị đất cát quê hương…mùi riêng.

Chỉ bằng vài nét chân thực đã khơi gợi được cảm giác thân quen của con người Việt. Thạch Lam đã miêu tả diễn biến tâm trạng hết sức tinh tế tạo sức gợi trong lòng người đọc.

Giữa cái mênh mông, yên lặng của quê hương Liên thả tâm hồn mình mơ tưởng tới vũ trụ xa xanh với bầu trời đêm huyền bí đưa Liên trở về với quá vãng chưa xa thật êm đềm. Đó là giây phút lòng người neo đậu những cảm xúc thật yên tĩnh.

Xúc cảm của Liên hướng tới việc chờ đợi đoàn tàu. Những trang viết miêu tả tâm trạng thật tinh tế (phân tích ngắn gọn tâm trạng Liên chờ tàu).

Hấp dẫn trong những trang văn của Thạch Lam là ở khả năng khơi gợi những rung động tinh tế như thế trong tâm hồn con người. Tác phẩm của Thạch Lam đậm đà tình cảm và rất giàu chất thơ, không phải ai cũng dễ dàng có được những trang văn tinh tế như thế nếu không xuất phát từ tấm lòng nhân hậu với cuộc sống, với con người.

4. Văn TL đẹp như thơ: ngữ điệu nhỏ nhẹ, thủ thỉ, câu văn giàu hình ảnh, nhạc điệu ru hồn người tạo nên những xúc cảm tinh tế mà trong sáng

Quên làm sao được những trang văn miêu tả chiều quê đẹp thế. Nhịp điệu chậm rãi, êm ả, tạo ấn tượng mơ hồ về một quá vãng. Điều đó thể hiện tâm hồn gắn bó rất sâu với quê hương, với ruộng đồng. Nó đã gióng lên trong tâm hồn con người một nỗi niềm tha thiết “Chừng ấy con người trong bóng tối…của họ”.

Văn đẹp như thơ góp phần thanh lọc tâm hồn con người, khiến cho những rung động mơ hồ trở nên thấm thía hơn.

III. Kết thúc vấn đề

Hai đứa trẻ là một truyện ngắn tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật của Thạch Lam. Đó là một bài thơ trữ tình xót xa. Với những gì mà Thạch Lam đã thể hiện, Hai Đứa Trẻ sẽ sống mãi trong lòng người đọc, giúp chúng ta biết nâng niu quí trong cái đẹp, dù nhỏ nhoi ở xung quanh ta, làm tâm hồn ta trong sáng hơn.

Baitap24h.com

Shopacgame.vn