Để có được điểm cao trong bài viết nghị luận xã hội (NLXH), học sinh cần hiểu rõ kiến thức nền tảng và biết cách sắp xếp, phát triển ý tưởng một cách mạch lạc và độc đáo. Việc lập luận chặt chẽ, kết hợp với những dẫn chứng thuyết phục sẽ làm cho bài viết trở nên ấn tượng và thu hút.
Mục lục [Ẩn]
Định hướng dàn ý chung
1. Nghị luận về một tư tưởng, đạo lí:
a. Mở bài:
- Dẫn dắt vào vấn đề cần nghị luận
- Nêu vấn đề cần nghị luận ra ( trích dẫn)
- Phải làm gì về vấn đề đưa ra nghị luận (có tính chuyển ý)
b. Thân bài:
👉 Bước 1: Giải thích tư tưởng, đạo lí cần bàn luận (…).
Tùy theo yêu cầu đề bài có thể có những cách giải thích khác nhau:
- Giải thích khái niệm, trên cơ sở đó giải thích ý nghĩa, nội dung vấn đề.
- Giải thích nghĩa đen của từ ngữ, rồi suy luận ra nghĩa bóng, trên cơ sở đó giải thích ý nghĩa, nội dung vấn đề.
- Giải thích mệnh đề, hình ảnh trong câu nói, trên cơ sở đó xác định nội dung, ý nghĩa của vấn đề mà câu nói đề cập.
✅ Lưu ý: Tránh sa vào cắt nghĩa từ ngữ ( theo nghĩa từ vựng).
👉 Bước 2: Phân tích và chứng minh những mặt đúng của tư tưởng, đạo lí cần bàn luận (…)
Bản chất của thao tác này là giảng giải nghĩa lí của vấn đề được đặt ra để làm sáng tỏ tới cùng bản chất của vấn đề. Phần này thực chất là trả lời câu hỏi: Tại sao? (Vì sao?) Vấn đề được biểu hiện như thế nào? Có thể lấy những dẫn chứng nào làm sáng tỏ?
👉 Bước 3: Bình luận, đánh giá (bàn bạc, mở rộng, đề xuất ý kiến…):
- Đánh giá vấn đề: Nêu ý nghĩa của vấn đề, mức độ đúng – sai, đóng góp – hạn chế của vấn đề.
- Phê phán, bác bỏ những biểu hiện sai lệch có liên quan đến vấn đề đang bàn luận (…)
- Mở rộng vấn đề
👉 Bước 4: Rút bài học nhận thức và hành động
- Từ sự đánh giá trên, rút ra bài học kinh nghiệm trong cuộc sống cũng như trong học tập, trong nhận thức cũng như trong tư tưởng, tình cảm, …( Thực chất trả lời câu hỏi: từ vấn đề bàn luận, hiểu ra điều gì? Nhận ra vấn đề gì có ý nghĩa đối với tâm hồn, lối sống bản thân?...)
- Bài học hành động - Đề xuất phương châm đúng đắn, phương hướng hành động cụ thể
( Thực chất trả lời câu hỏi: Phải làm gì? …)
c. Kết bài:
- Khẳng định chung về tư tưởng, đạo lí đã bàn luận ở thân bài (…)
- Lời nhắn gửi đến mọi người (…)
2. Nghị luận về một vấn đề xã hội đặt ra từ tác phẩm văn học đã học:
✅ Lưu ý:
- Nghị luận về một vấn đề xã hội đặt ra từ tác phẩm văn học là kiểu bài nghị luận xã hội, không phải là kiểu bài nghị luận văn học. Cần tránh tình trạng làm lạc đề sang nghị luận văn học.
- Vấn đề xã hội đặt ra từ tác phẩm văn học có thể là một tư tưởng, đạo lí hoặc một hiện tượng đời sống (thường là một tư tưởng, đạo lí)
Cách Làm Bài Văn Nghị Luận Xã Hội
Bài Văn NLXH lớp 12
Đề bài 1: Nhà văn Nga L.Tôn-xtôi nói: “Lí tưởng là ngọn đèn chỉ đường. Không có lí tưởng thì không có phương hướng kiên định, mà không có phương hướng thì không có cuộc sống”. Anh (chị) hãy nêu suy nghĩ về vai trò lí tưởng trong cuộc sống con người.
Bài Làm
Trong cuộc sống, từ khi sinh ra, mỗi người đã bắt đầu một hành trình tư tưởng. Cha mẹ luôn mong muốn một lý tưởng cho con cái mình: con được sinh ra khỏe mạnh, lớn lên trở thành một đứa trẻ ngoan ngoãn, giỏi giang, và sau này đạt được thành công. Khi con đủ lớn và có nhận thức, con sẽ tự sống theo những lý tưởng riêng của mình. Có thể con sẽ trở thành một học sinh xuất sắc, một danh nhân lớn hay một bác sĩ tài ba, và xây dựng cho mình một gia đình hạnh phúc. Cuộc sống sẽ không có ý nghĩa nếu thiếu đi lý tưởng, vì lý tưởng chính là động lực thúc đẩy sự phát triển của mỗi người. Như Lép Tôn-xtôi đã nói: "Lý tưởng là ngọn đèn chỉ đường. Không có lý tưởng thì không có phương hướng kiên định, mà không có phương hướng thì không có cuộc sống".
Khi nói đến hai từ "lý tưởng", có lẽ nhiều người cảm thấy nó xa vời và không thực tế. Chúng ta thường nghĩ rằng lý tưởng là thứ gì đó vĩ đại như lý tưởng cách mạng của Các Mác - Ăngghen hay lý tưởng cao cả của Lênin. Nhưng thực tế, lý tưởng là những gì rất gần gũi, tồn tại trong đời sống hàng ngày của chúng ta. Lý tưởng có thể hiểu đơn giản là niềm tin, mong muốn, và mục tiêu mà mỗi người đặt ra trong cuộc sống. Lý tưởng chính là kim chỉ nam, giúp chúng ta không lạc lối trên con đường đầy thách thức của cuộc sống.
Lép Tôn-xtôi đã nhấn mạnh rằng: "Lý tưởng là ngọn đèn chỉ đường". Khi không có lý tưởng, con người dễ lầm lạc và mất phương hướng, làm chậm trễ bước đi của mình trong cuộc sống. Giống như một vận động viên điền kinh, anh ta luôn hướng đến mục tiêu cuối cùng – đó là dải băng về đích. Anh ta dốc toàn bộ sức lực và tinh thần để chinh phục đích đến đó, cũng như mỗi chúng ta không ngừng phấn đấu để đạt được lý tưởng của riêng mình. Nếu cuộc sống không có mục tiêu, chúng ta sẽ không biết mình đang đi về đâu.
Tuy nhiên, lý tưởng không phải là một cái gì đó cứng nhắc và không thể thay đổi. Nếu hiểu lý tưởng như một tư tưởng cũ kỹ, bảo thủ của phong kiến thì đó là một sai lầm. Lý tưởng của một cuộc sống tốt đẹp phải mang trong mình khí chất cao quý, phù hợp với thời đại và phát triển cùng xã hội.
Trong đời sống, có vô vàn lý tưởng khác nhau. Nhưng lý tưởng chính đáng là lý tưởng mang lại giá trị tốt đẹp cho bản thân và xã hội. Chẳng hạn, lý tưởng của một người kinh doanh là làm giàu, nhưng anh ta phải làm giàu theo cách hợp pháp và đúng với lương tâm của mình. Hoặc lý tưởng của một học sinh là đỗ đại học, nhưng anh ta không thể làm ngơ khi thấy một người gặp nguy hiểm chỉ để đạt được mục tiêu của mình. Một lý tưởng chân chính không bao giờ đi ngược lại với đạo đức và pháp luật.
Chúng ta bước trên con đường của lý tưởng giống như một đứa trẻ được người mẹ dẫn dắt. Nếu không có lý tưởng, ta sẽ lạc lối và bơ vơ. Chinh phục những thử thách như leo đỉnh Everest cũng chính là cách ta thực hiện lý tưởng của mình. Một con người không có lý tưởng, sống theo bản năng như một chiếc máy chỉ hoạt động khi được khởi động và dừng lại khi hết nhiên liệu, thì đó có thực sự là cuộc sống?
Ngày 5.6.1911, chàng thanh niên Nguyễn Tất Thành với hai bàn tay trắng đã bước xuống con tàu ra đi tìm đường cứu nước, mang theo hành trang duy nhất là lý tưởng. Nếu không có sức mạnh từ lý tưởng, có lẽ Người đã không bao giờ dám thực hiện chuyến đi ấy. Chính vì thế, chúng ta hãy sống với lý tưởng riêng của mình. Như nhà thơ Xuân Diệu đã từng viết:
“Thà một phút huy hoàng rồi chợt tắt
Còn hơn buồn le lói suốt trăm năm."
Xuân Diệu, với trái tim yêu đời nồng nàn, đã sống hết mình cho lý tưởng của ông và mong muốn gửi gắm lý tưởng ấy cho cuộc đời. Lý tưởng của ông không chỉ là khát khao được sống mà còn là sống một cách có ý nghĩa.
Không phải ai cũng có đủ dũng khí để sống trọn vẹn cho lý tưởng của mình. Nhưng chúng ta - những người con của dân tộc Việt Nam - không thể quên người thiếu nữ Võ Thị Sáu đã hy sinh cho tổ quốc khi mới 16 tuổi. Đó là minh chứng cho lý tưởng sống cao đẹp mà không phải ai cũng dễ dàng đạt được.
Qua đó, tôi chỉ muốn nhấn mạnh rằng mỗi chúng ta đều có thể nỗ lực hết mình vì lý tưởng sống của mình, để cuộc sống thực sự có ý nghĩa và phương hướng rõ ràng. Một lần nữa, lời của Lép Tôn-xtôi đã khẳng định: "Lý tưởng là ngọn đèn chỉ đường. Không có lý tưởng thì không có phương hướng kiên định, mà không có phương hướng kiên định thì không có cuộc sống". Con đường phía trước là của chúng ta, và việc chúng ta chọn ngọn đèn lý tưởng nào sẽ quyết định chúng ta đi đến đâu.
Đề bài 2: “Mọi phẩm chất của đức hạnh là ở trong hành động”.
Ý kiến của M.Xi-xê-rông (nhà triết học La Mã cổ đại) gợi cho anh (chị) những suy nghĩ gì về việc tu dưỡng và học tập của bản thân.
Bài Làm
“Ý nghĩa là nụ hoa
Lời nói là bông hoa
Việc làm là quả ngọt”.
Quả thật, câu nói này rất đúng. Cuộc sống của chúng ta có ý nghĩa như thế nào phụ thuộc vào cách mà mỗi cá nhân thể hiện bản thân. Một tư tưởng tương tự cũng được thể hiện qua câu nói: “Mọi phẩm chất của đức hạnh là ở trong hành động.” Vậy, "đức hạnh" là gì và tại sao hành động lại được xem là nơi thể hiện đầy đủ phẩm chất của đức hạnh?
Trước tiên, "đức hạnh" được hiểu là những phẩm chất tốt đẹp của con người. "Phẩm chất" chính là những đặc điểm, tính cách bên trong, thể hiện bản chất của mỗi người. Ngược lại, "hành động" lại là biểu hiện bên ngoài qua những việc làm cụ thể. Vì vậy, ta có thể hiểu câu nói này như một lời khuyên của M. Xi-xê-rông: những đức tính tốt đẹp của con người chỉ có thể được nhận thấy thông qua hành động thực tế. Nếu hành động của bạn là đúng đắn và tốt đẹp, điều đó cho thấy bạn là người có nhân cách tốt, có đức hạnh. Ngược lại, nếu những hành động của bạn không đúng đắn, điều đó có thể phản ánh rằng bạn còn thiếu hoàn thiện về nhân cách và có lối sống ích kỷ, chỉ biết nghĩ đến bản thân.
Nhiều người đã tự hỏi làm sao để sống theo đúng tinh thần của câu nói này. Thực ra, câu trả lời rất đơn giản. Bạn không cần phải làm những việc lớn lao hay hy sinh những gì quý giá nhất của mình để có những hành động đẹp. Chỉ cần mỗi buổi sáng đi học, bạn không ngần ngại dắt một cụ già qua đường dù có thể muộn giờ. Hoặc, mỗi tháng bạn góp báo cũ để bán và ủng hộ "Quỹ vì người nghèo". Những hành động nhỏ như vậy đều thể hiện tấm lòng của bạn.
Khi ở nhà, bạn chăm sóc và quan tâm đến những người thân yêu. Đến trường, bạn nỗ lực học tập, cư xử lễ phép với thầy cô, quan tâm đến bạn bè xung quanh. Tất cả những điều này cho thấy bạn là một người có những đức tính cao quý.
Tuy nhiên, cũng cần nhìn nhận rằng, không phải lúc nào hành động đẹp cũng xuất phát từ những đức tính tốt đẹp. Có những người chỉ thực hiện các hành động này để che giấu những toan tính cá nhân, hoặc để qua mặt người khác. Một số người có thể không có lòng tốt thực sự, nhưng lại giả vờ làm những việc tốt chỉ để đạt được mục đích riêng, thu hút sự yêu mến của người khác. Những hành động giả tạo này không chỉ khiến họ không được tôn trọng mà còn khiến người khác cảm thấy thất vọng và ghê tởm. Những con người như vậy đáng bị phê phán, vì sự tồn tại của họ gây ra những tổn hại không đáng có cho xã hội.
Tóm lại, mỗi học sinh chúng ta cần cố gắng rèn luyện đạo đức và phát triển bản thân không chỉ qua tri thức mà còn qua cách ứng xử và hành động hàng ngày. Hãy nhìn cuộc sống với ánh mắt yêu thương, bạn sẽ cảm nhận được vẻ đẹp của nó và muốn hành động tử tế hơn. Qua đó, bạn sẽ nhận ra mình đang trưởng thành với những phẩm chất tốt đẹp.
Bài Văn NLXH lớp 11
Đề bài: Viết một bài văn nghị luận trình bày suy nghĩ của anh/chị về ý nghĩa của sự trải nghiệm trong cuộc sống.
Bài Làm
"Đừng lựa chọn sự an nhàn khi còn trẻ". Đây là tiêu đề của một cuốn sách mà tôi rất tâm đắc. Tuổi trẻ mang đến cho chúng ta hai món quà vô giá: thời gian và sức khỏe. Có người dành trọn tuổi trẻ để rong chơi và chạy theo những thứ vô bổ, trong khi có người tận dụng tối đa hai món quà ấy để rèn luyện bản thân. Sự khác biệt nằm ở lựa chọn của mỗi người, và chính những lựa chọn đó sẽ quyết định tương lai của chúng ta. Trong những năm tháng rực rỡ của cuộc đời, hãy sống sao cho rực rỡ nhất. Và để làm được điều đó, tôi tin rằng “trải nghiệm” là một từ khóa mà mỗi người trẻ cần ưu tiên hàng đầu.
Cuộc đời là một hành trình phiêu lưu, trong đó chúng ta là những nhà du hành không ngừng tìm kiếm tri thức. Để trở thành những người thông thái, điều đầu tiên chúng ta cần làm là không ngừng nỗ lực và thu thập trải nghiệm. Những thành quả đạt được từ sự cố gắng chính là những bài học quý giá nhất. “Cuộc sống là một chuỗi bài học mà bạn cần phải sống để hiểu”. Helen Keller đã nói như vậy, và điều đó thật đúng. Trải nghiệm là những gì chúng ta thu nhận từ cuộc sống, qua sự quan sát, khám phá và những vấp ngã không ngừng. Hơn thế, trải nghiệm chính là chìa khóa giúp ta trưởng thành và hoàn thiện hơn.
Tuổi trẻ là những khoảnh khắc sống hết mình với đam mê. Trên hành trình tìm kiếm đam mê ấy là những chuyến đi, những lần bước ra khỏi vùng an toàn để đến với những vùng đất mới. Những trải nghiệm không chỉ giúp ta tích lũy kinh nghiệm mà còn giúp chúng ta trở thành phiên bản tốt nhất của chính mình. Có lúc bạn sẽ gặp thất bại, nhưng đó không phải do bạn không xứng đáng mà có thể cơ hội chưa đến. Điều quan trọng là bạn phải tiếp tục kiên trì và nỗ lực.
Karl Marx từng nói: “Cuộc sống là dòng chảy không ngừng”. Thật vậy, con người không thể đứng yên khi cuộc sống vẫn đang vận động. Chỉ có trải nghiệm mới giúp chúng ta hiểu hơn về thế giới xung quanh và về chính bản thân mình. Những câu chuyện về những con người dám sống, dám trải nghiệm như Huyền Chip hay Trần Hùng John là minh chứng rõ ràng nhất. Những hành trình khám phá đã giúp họ học được những bài học quý giá và trưởng thành hơn. Chính trải nghiệm đã tạo nên những giá trị không thể đo đếm được trong cuộc sống.
Tuy nhiên, bên cạnh những bạn trẻ dám sống, dám trải nghiệm, vẫn còn những người chọn sống trong sự an toàn và không muốn thay đổi. Họ ngại bước ra khỏi vùng an toàn của mình và bỏ lỡ những cơ hội đáng giá. Thiếu trải nghiệm, họ không thể hiểu hết giá trị của cuộc sống và cũng không thể phát triển bản thân một cách toàn diện.
Cuộc đời chỉ sống một lần, vì vậy hãy sống sao cho không phải hối tiếc về những năm tháng đã qua. Đến khi nhìn lại, bạn sẽ tự hào rằng mình đã từng sống một tuổi trẻ rực rỡ, đầy những trải nghiệm quý giá. Những gì chúng ta tích lũy từ trải nghiệm sẽ trở thành nền tảng vững chắc cho tương lai. Vậy nên, khi còn trẻ, hãy trải nghiệm và sống trọn vẹn những năm tháng thanh xuân.
Bài Văn NLXH lớp 10
Đề bài: Chìa khóa thành công trong cuộc sống
Bài Làm
Người xưa đã dạy: "Lửa thử vàng, gian nan thử sức", nhắn nhủ rằng con người cần có nghị lực để vượt qua mọi thử thách trong cuộc đời. Thật vậy, nghị lực đóng một vai trò cực kỳ quan trọng và mang lại ý nghĩa to lớn trong cuộc hành trình sống. Nghị lực là khả năng và ý chí kiên định, không ngừng vươn lên, chịu đựng khó khăn để theo đuổi mục tiêu. Điều này được thể hiện qua sự quyết tâm không lùi bước trước thử thách, khả năng khai thác thế mạnh bản thân và lòng kiên trì không ngại khó khăn.
Nghị lực mang lại cho con người vô số lợi ích và giá trị quý giá. Trước hết, nó tạo ra bản lĩnh kiên cường, giúp ta không bị khuất phục trước mọi thử thách. Cuộc sống không bao giờ trải sẵn hoa hồng, và để đạt được thành công, ta phải trải qua không ít khó khăn. Nghị lực sẽ tiếp thêm sức mạnh, giúp ta kiên định theo đuổi mục tiêu. Hơn nữa, nghị lực còn giúp phát triển những phẩm chất khác như lòng dũng cảm và sự khiêm tốn. Người có nghị lực luôn tin tưởng vào bản thân, mạnh mẽ, tự chủ và không dễ dàng phụ thuộc vào sự giúp đỡ của người khác. Họ thu hút sự tin tưởng và yêu mến từ người xung quanh, trở thành những công dân có giá trị cho xã hội.
Để xây dựng nghị lực, chúng ta cần bắt đầu từ những việc nhỏ nhặt hàng ngày. Tự mình thực hiện công việc, hoàn thành nhiệm vụ, khám phá và học hỏi những điều mới, và quan trọng hơn cả, không từ bỏ khi đối mặt với thử thách. Những hành động này chính là nền tảng để rèn luyện nghị lực. Nghị lực sống là yếu tố quyết định sự thành công của mỗi người. Là học sinh, em cần không ngừng học hỏi và phát triển phẩm chất này để trở thành một công dân hữu ích trong tương lai.
Những tấm gương thành công trong lịch sử chính là minh chứng rõ ràng cho ý nghĩa của nghị lực sống. Một ví dụ nổi bật là Pelé - huyền thoại bóng đá thế giới. Sinh ra trong một ngôi làng nghèo ở Brazil, ông phải chơi bóng bằng chân trần với quả bóng làm từ vải vụn. Dù điều kiện khó khăn, Pelé không từ bỏ mà kiên trì tập luyện hàng ngày. Chính nghị lực sống đã giúp ông vượt qua mọi trở ngại và trở thành một trong những cầu thủ vĩ đại nhất thế giới. Câu chuyện của Pelé chứng minh rằng nghị lực sống có thể giúp chúng ta vượt qua mọi thử thách và đạt được thành công to lớn.
Vì vậy, nghị lực sống là yếu tố không thể thiếu nếu ta muốn thành công trong cuộc sống. Nó không chỉ giúp chúng ta vượt qua khó khăn mà còn phát triển những phẩm chất tốt đẹp, trở thành những cá nhân có giá trị đối với xã hội. Hãy rèn luyện nghị lực mỗi ngày, bắt đầu từ những việc nhỏ nhất, để đảm bảo rằng ta sẽ tiến tới thành công và trở thành những công dân ưu tú trong tương lai.
👉 Cách làm bài văn nghị luận xã hội đòi hỏi học sinh giỏi không chỉ có kiến thức vững vàng mà còn cần kỹ năng tư duy sắc bén, sáng tạo trong cách diễn đạt và khả năng lập luận chặt chẽ. Bằng cách rèn luyện thường xuyên và không ngừng nỗ lực, các em có thể viết nên những bài văn sâu sắc, cuốn hút và thể hiện được cái nhìn riêng về các vấn đề xã hội, từ đó đạt được thành công vượt trội trong học tập.
