“Nhưng sách này, tôi để cả trái tim/ Giở cho khéo kẻo lòng tôi động vỡ/ Hồn người tình mỏng lắm xếp cho êm… Nếu trang giấy không có động tình tuyết bạch/ ấy là tôi dào dạt với âm thanh/ Hồn thắc mắc vẫn đi về với sách/ Dưới tay ai xem lại nỗi lòng mình” (Lời thơ vào tập gửi hương).
Những trang thơ Xuân Diệu luôn gửi lòng người đọc những dư ba vang vọng khó tả. Đó là những luyến lưu, những đồng cảm với một tâm hồn nhà thơ mang khao khát mãnh liệt được sống trọn vẹn với mong ước được yêu và cho đi tình yêu bên trong trái tim mình. Xuân Diệu đã sống, đã yêu, đã khao khát một tình yêu vĩnh hằng trong những viên mãn của tuổi trẻ. Trước những niềm nỗi ấy đã “đi về với sách” để mai kia “ai xem lại nỗi lòng mình”.
Bài viết hôm nay với mong muốn gieo thêm trong bạn sự hứng thú khám phá thế giới thơ Xuân Diệu. Những gì mình viết là những trải nghiệm, những suy nghĩ của chính mình. Bạn có thể đưa chúng vào bài hoặc không… Nhưng văn mẫu không phải là điều mình hướng đến. Sau tất cả, mình muốn được viết nên nỗi lòng, được khơi gợi trong bạn thêm một cách để yêu văn, yêu thơ.
1. “Yêu ta thiết, thế vẫn còn chưa đủ
Anh tham lam, anh đòi hỏi quá nhiều
Anh biết rồi, em đã nói em yêu
Sao vẫn muốn nhắc lại một lời đã cũ”.
(Phải nói- Xuân Diệu)
(Dùng khi bạn muốn nhấn mạnh tình yêu của người nghệ sĩ và việc giãi bày tình yêu vào thơ)
Bạn có thể viết:
Tôi đã từng đọc tác phẩm: ‘Bức thư của người đàn bà không quen” của nhà văn nổi tiếng người Áo Stefan Zwei và trong một khoảnh khắc bất chợt, tôi nhận ra, dù có được đón nhận hay ruồng bỏ, hạnh phúc lớn nhất của con người ta là cất lên những yêu thương từ tận đáy lòng mình. Cuộc sống là gì? Cảm xúc là gì? Tình yêu là gì mà nếu không nói ra, con người ta phải day dứt, dằn vặt khôn nguôi. Trong thế giới của những tâm hồn nghệ sĩ yêu da diết cuộc đời, tôi bắt gặp tâm hồn nhà thơ Xuân Diệu mang trong mình một tình yêu mãnh liệt và một khát khao cháy bỏng được cho đi yêu thương. Với ông nói riêng và những nhà thơ nói chung, yêu là phải nói, đau là phải khóc, và tất cả phải giãi bày vào thơ. Trong bài thơ “Phải nói”, ông đã viết: “Yêu ta thiết, thế vẫn còn chưa đủ/ Anh tham lam, anh đòi hỏi quá nhiều/ Anh biết rồi, em đã nói em yêu/ Sao vẫn muốn nhắc lại một lời đã cũ”- “Phải nói yêu trăm bận đến ngàn lần”. Ta bắt gặp tâm hồn thi sĩ sống mãnh liệt đến từng khoảnh khắc của trái tim, ta ngưỡng mộ trước lòng ham sống trong tình yêu: “trong hơi thở trót dâng trời đất/ Vẫn cứ si tình đến ngất ngư”. Nghĩa là sống và yêu cho đến tận lúc… chết! Và hiển nhiên là cả sau… khi chết. Nhà thơ đến với cuộc đời, đến với thơ ca, họ mang trong mình những nỗi niềm riêng, những tình yêu riêng. Không dằn vặt đau thương như Hàn Mặc Tử, không tha thiết hơi ấm thương yêu như Nguyễn Bính, tiếng thơ Xuân Diệu chạm đến trái tim bao kẻ tình si bằng thứ ham mê đầy nhân tính và nhân bản của tuổi trẻ. Đọc thơ, như đọc vào cuộc đời, như chạm vào cả một chiều sâu tâm hồn khép kín với nỗi sợ: ‘Giở cho khéo kẻo lòng tôi động vỡ/ Hồn người tình mỏng lắm xếp cho êm”.
2. “Già sẽ đến, giơ tay xua ánh sáng
Đuổi bướm chim làm sợ cả hoa hương”
(Dùng để diễn tả nỗi sợ thời gian làm hao mòn đi tình yêu nhà thơ)
Bạn có thể viết:
Nhà văn Tô Hoài đã từng nhận xét rất tri âm về người bạn tâm giao- Xuân Diệu của mình rằng: “Xuân Diệu có một tình yêu riêng không bao giờ biết tuổi, từ xa xưa đến giờ vẫn tơ vương, vẫn thanh xuân, vẫn thiết tha”. Và ai yêu thơ Xuân Diệu, hiểu được thơ tình não nùng của ông, không phân biệt tình trai, tình gái, phải thấu nỗi niềm và duyên nợ của nhà thơ, suốt đời nhớ thương và chờ đợi đến vĩnh hằng. Vì đó là những vần thơ sống mãi với tuổi trẻ, với chuyện yêu lứa đôi. Bao giờ tuổi trẻ còn, thơ Xuân Diệu còn. Đó có chăng là lí do vì sao mà thuở ấy, nỗi sợ thời gian và sự trôi chảy khắc nghiệt của nó cứ đeo bám ông mãi: “Già sẽ đến, giơ tay xua ánh sáng/ Đuổi bướm chim làm sợ cả hoa hương”. Đó là sự đồng hiện của cảm giác cô đơn: “Cô đơn quá, bởi không còn ngươi nữa”- “Sự sống đi như hương bỏ hoa chiều”. Người nghệ sĩ sợ cuộc đời lấy đi tuổi trẻ và trái tim biết sống, biết yêu say đắm của chính cuộc đời mình: ‘Mà xuân hết nghĩa là tôi cũng mất/… Người đã mất, thôi cái gì cũng hết”. Có phải vì tình yêu của họ, những vần thơ ướp hương nỗi lòng của họ và nguồn sống vĩnh hằng?
3. “Người lặng im và tôi nói bâng quơ
Chúng tôi ngồi giữa một bài thơ
Một bài thơ mênh mông như vũ trụ
Đầy khói hương xưa, tràn ân ái cũ…”
(Biệt ly êm ái)
Bạn có thể viết:
Đã bao giờ ta tự hỏi, thơ ca là một cuộc đời riêng? Và có khoảnh khắc nào, tiếng thơ kia viết bằng chữ cuộc đời, lời thơ kia chạm bằng những xuyến xao cuộc sống? Và đôi khi, một bài thơ cũng chính là một cuộc đời. Xuân Diệu trong ‘Biệt ly êm ái” đã viết cuộc đời cũng như một bài thơ và ông đang cô đơn giữa mênh mông cuộc đời trước những xót xa, trống vắng của khúc chia xa: “Người lặng im và tôi nói bâng quơ/ Chúng tôi ngồi giữa một bài thơ/ Một bài thơ mênh mông như vũ trụ/ Đầy khói hương xưa, tràn ân ái cũ…”- ‘Chúng tôi lặng lẽ bước trong thơ/ Lạc giữa niềm yêu chẳng bến bờ”. Với người làm thơ, thơ là sự sống, là cuộc đời, là hơi thở và là làn hương để ướp “gió lòng”. Bởi “khí trời quanh tôi làm bằng tơ,/ khí trời quanh tôi làm bằng thơ”.
Phần 1
Lời kết, đã bao giờ bạn nghĩ: “Xuân Diệu đâu phải là người viết thơ tình yêu?”. “Vậy khám phá tình yêu và thơ ca trong thơ Xuân Diệu có gì đặc biệt”. Viết về thơ tình, ta biết đến một Targo với những trang thơ tình yêu biểu hiện rõ tâm hồn sâu sắc của một triết nhân; trở lại với Xuân Diệu, hồn thơ ông biểu hiện sự mãnh liệt của con người tình nhân, vì khao khát “Nơi nào ta cũng kiếm vô biên”. Tiếng thơ Xuân Diệu chạm vào lòng người theo điệu cảm xúc riêng, khát khao Xuân Diệu giao cảm với người đọc theo sự mãnh liệt riêng và những bất lực đến cho ta một xúc động không hòa lẫn. Loài người yêu nhau từ hàng ngàn năm nay nhưng mãi đến cuối thế kỉ thứ XIX, Rodin nhà điêu khắc người Pháp thiên tài với hàng loạt bức tượng điêu khắc nõn nường thanh khiết, mới lần đầu tiên phát hiện ra cái hôn kì diệu đó sao? Cũng như thế, đến với thơ Mới, Xuân Diệu đã đem đến một tiếng yêu mới, chưa từng chạm vào lòng bất cứ kẻ tình si nào…
