Cách cân bằng phương trình hóa học được tôi sưu tầm và chia sẻ tới các bạn học sinh cùng quý thầy cô tham khảo. Nội dung tài liệu sẽ giúp các bạn học sinh biết các cân bằng phương trình hóa học bằng nhiều phương pháp khác nhau, từ đó có thể học tốt Hóa học lớp 9 hơn.

Cách cân bằng phương trình hóa học theo phương pháp hệ số cân bằng

Gồm các bước sau:

Bước 1: Đưa hệ số là các số nguyên hay phân số vào trước công thức các hợp chất sao cho số nguyên tử các nguyên tố ở 2 vế của phương trình bằng nhau.

Bước 2: Giữ nguyên phân số hoặc khử mẫu để được phương trình hoàn chỉnh.

Ví dụ 1: Cân bằng phản ứng sau:

Cách làm: Đưa hệ số 2 vào trước P, hệ số 5/2 vào trước O2, giữ nguyên hệ số của P2O5 và quy đồng mẫu số chung là 2, ta được phương trình hoàn chỉnh:

Ví dụ 2: Cân bằng phản ứng sau:

Cách làm: Đưa hệ số 2 vào trước NH3 và NO, hệ số 3 vào trước H2O, hệ số vào trước O2 và quy đồng mẫu số chung là 2, ta được phương trình hoàn chỉnh

Cách cân bằng phương trình hóa học theo phương pháp chẵn lẻ

Phương pháp: xét các hợp chất trước và sau phản ứng. Nếu số nguyên tử của cùng một nguyên tố trong một số công thức hóa học là số chẵn, còn ở công thức khác lại là số lẻ thì cần đặt hệ số 2 trước công thức có số nguyên tử là số lẻ, sau đó tìm các hệ số còn lại.

Ví dụ 1: Cân bằng phản ứng sau:

Cách làm: Ta thấy số nguyên tử oxi trong O2 và trong CO2 là số chẵn còn trong Fe2O3 là số le nên cần đặt hệ số 2 trước công thức Fe2O3.

Tiếp theo cân bằng số nguyên tử Fe nên đặt hệ số 4 vào trước FeS2

Cân bằng số nguyên tử S nên đặt hệ số 8 trước SO2

Phương pháp cân bằng phương trình hóa học bằng cân bằng electron

Phương pháp cân bằng electron thường được áp dụng cho các phản ứng oxi hóa – khử. Phương pháp được tạo ra dựa trên nguyên tắc: Tổng số electron mà chất khử cho phải bằng tổng số electron mà chất oxi hóa nhận.

Các bước cân bằng phương trình bằng phương pháp cân bằng electron:

Bước 1: Xác định sự thay đổi số oxi hóa.

Bước 2: Thăng bằng electron.

Bước 3: Đặt hệ số tìm được vào phản ứng và tìm ra các hệ số còn lại.

Ví dụ:

FeS+HNO 3 ​ →Fe(NO 3 ​)3 ​ + N 2 ​O↑ + H 2 ​SO4 ​ +H2​O

Bước 1: Xác định sự thay đổi số oxi hóa.

Fe⁺² –> Fe⁺³

S^-2 –> S⁺⁶

N⁺⁵ –> N⁺¹

Bước 2: Thăng bằng electron.

Fe⁺² → Fe⁺³ + 1e

S^-2 → S⁺⁶ + 8e

FeS → Fe⁺³ + S. + 9e

2N⁺⁵ + 8e → 2N⁺¹

→ 8FeS và 9N₂O

Bước 3: Đặt hệ số tìm được vào phản ứng và tìm ra các hệ số còn lại.

8FeS + 42HNO3​→ 8Fe(NO3​)3 ​+ 9N2​O↑ + 8H2​SO4​ + 13H2​O

Phương pháp cân bằng PTHH theo nguyên tố tiêu biểu

Để có thể cân bằng phương trình hóa học theo cách này, các em cần nắm được thế nào là nguyên tố tiêu biểu. Nguyên tố tiêu biểu là nguyên tố có những đặc điểm sau:

• Có mặt ít nhất trong phương trình phản ứng
• Có liên quan giá tiếp đến nhiều chất trong phản ứng
• Số nguyên tử chưa cân bằng 

Phương pháp cân bằng phương trình hóa học theo nguyên tố tiêu biểu thực hiện như sau:

• Bước 1: Chọn nguyên tố tiêu biểu dựa theo các đặc điểm trên
• Bước 2: Bắt đầu cân bằng nguyên tố tiêu biểu trước
• Bước 3: Cân bằng các nguyên tố còn lại

Ví dụ: Cân bằng phương trình sau: KMnO₄ + HCl → KCl + MnCl₂ + Cl₂ + H₂O

• Ta chọn nguyên tố tiêu biểu trong phản ứng là oxi.
• Bắt đầu cân bằng nguyên tố oxi: Xét thấy vế trái có 4O, vế phải có 1O, do vậy ta lấy bội chung là 4, hệ số cân bằng lúc này là KMnO₄ → 4H₂O.
• Tiếp đến, xem xét và cân bằng các phân tử còn lại, ta được:

KMnO 4 ​ +8HCl→KCl+MnCl 2 ​ + 2 5Cl2 ​ +4H2O hay 2KMnO 4 ​ +16HCl→2KCl+2MnCl 2 ​+ 5Cl 2 ​ +8H 2 ​ O

Phương pháp cân bằng PTHH dựa vào phản ứng cháy của chất hữu cơ

Với các phản ứng cháy của hidrocacbon, cách cân bằng phương trình hóa học được thực hiện như sau:

• Bước 1: Cân bằng nguyên tố H bằng cách lấy số nguyên tử H của hidrocacbon chia cho 2, nếu kết quả là số lẻ thì nhân đôi phân tử hidrocacbon, nếu là số chẵn thì giữ nguyên
• Bước 2: Tiếp đến là cân bằng nguyên tố C
• Bước 3: Cân bằng nguyên tố O

Ví dụ: Cân bằng PTHH sau: C₂H₆ + O₂ → CO₂ + H₂O

Cân bằng số nguyên tử H: C2 ​ H6 ​ → 3H2O

Cân bằng số nguyên tử C: C2​H6​→ 2CO2

Cân bằng số nguyên tử O: 7/2O2​→ 2CO2​ + 3H2​O

Phương pháp cân bằng PTHH dựa vào phản ứng cháy của hợp chất chứa O

Đối với phản ứng cháy của hợp chất chứa oxi, ta thực hiện theo trình tự sau:

• Bước 1: Cân bằng nguyên tố C
• Bước 2: Cân bằng nguyên tố H
• Bước 3: Cân bằng nguyên tố O bằng cách lấy tổng số nguyên tử O ở vế phải rồi trừ cho số nguyên tử O có trong hợp chất; tiếp theo, đem chia đôi để được hệ số của phân tử O₂, nếu hệ số là số lẻ thì nhân các hệ số ở cả hai vế cho 2

Cách 7: Phương pháp cân bằng PTHH dựa vào bản chất hóa học của phản ứng

Dựa vào bản chất hóa học của phản ứng, ta có thể cân bằng được phương trình một cách nhanh chóng và chính xác.

Ví dụ: Cân bằng phương trình: Fe₂O₃ + CO → Fe + CO₂

• Trong phản ứng này, khi CO bị oxi hóa thành CO₂ nó sẽ kết hợp thêm oxi, như vậy trong phân tử Fe₂O₃ có 3 nguyên tử oxi đã đủ để biến 3 phân tử CO thành 3 phân tử CO₂. Do đó, ta cần thêm hệ số 3 trước phân tử CO và CO₂, tiếp theo là hệ số 2 trước Fe.
• Cuối cùng, ta được phương trình:

Fe₂O₃ + 3CO → 2Fe + 3CO₂

Phương pháp cân bằng phương trình hóa học theo trình tự kim loại – phi kim

Một cách cân bằng phương trình hóa học đơn giản mà các em có thể dễ dàng thực hiện là cân bằng theo trình tự kim loại → phi kim → hidro → oxi

Ví dụ: Cân bằng phương trình phản ứng: CuFeS₂ + O₂ → CuO + Fe₂O₃ + SO₂

• Ta thấy, nguyên tử Cu đã cân bằng 2 vế nên sẽ bắt đầu cân bằng kim loại Fe, tiêp theo cân bằng lại Cu, S rồi tới O.
• Sau đó nhân đôi hệ số, ta được phương trình như sau:

4CuFeS₂ + 13O₂ → 4CuO + 2Fe₂O₃ + 8SO₂

Phương pháp cân bằng phương trình hóa học bằng hóa trị tác dụng

Phương pháp hóa trị tác dụng được sử dụng để cân bằng phương trình hóa học dựa trên hóa trị của các nguyên tố trong chất tham gia và chất sản phẩm. Đây là phương pháp cơ bản nhất, có thể được sử dụng để cân bằng hầu hết các phương trình đơn giản. Các em hãy làm theo 4 bước sau:

  Bỏ Túi 6 Phương Pháp Học Tốt Hóa 11 Hiệu Quả

Bước 1: Xác định hóa trị của từng nguyên tố và nhóm nguyên tử.

Bước 2: Tìm bội số chung nhỏ nhất các hóa trị này.

Bước 3: Tìm hệ số tương ứng.

Bước 4: Thay vào phương trình hoá học.

Ví dụ: Cân bằng phương trình hoá học sau

BaCl2​+Fe2​(SO4​)3​→BaSO4​↓+FeCl3​

Bước 1: Xác định hóa trị tác dụng: Ba(II) – Cl(I) – Fe(III) – SO4(II)

Bước 2: Tìm bội số chung nhỏ nhất của hóa trị tác dụng: 6

Bước 3: Thay vào phương trình hoá học

3BaCl 2 ​ +Fe 2 ​ (SO 4 ​ ) 3 ​ →3BaSO 4 ​ ↓+ 2FeCl 3 ​