Cô Bé Bán Diêm
Soạn văn Cô bé bán diêm
I. Tác giả
- An-đéc-xen (1805 - 1875) là nhà văn người Đan Mạch nổi tiếng với loại truyện kể cho trẻ em.
- Nhiều truyện của ông được biên soạn lại từ những truyện cổ tích, nhưng cũng có những truyện do ông sáng tạo ra.
- Một số tác phẩm quen thuộc như: Cô bé bán diêm, Bầy chim thiên nga, Nàng tiên cá, Bộ quần áo mới của hoàng đế, Nàng công chúa và hạt đậu…
II. Tác phẩm
1. Hoàn cảnh sáng tác
Truyện được xuất bản lần đầu tiên năm 1848 trong phần năm của quyển Nye Eventyr (Những truyện cổ tích mới) với nhan đề Den Lille Pige Med Svovlstikkerne (Cô gái bé nhỏ với những que diêm).
2. Bố cục
Gồm 3 phần:
- Phần 1: Từ đầu đến “Lúc này đôi bàn tay em đã cứng đờ ra”. Hình ảnh cô bé bán diêm trong đêm giao thừa.
- Phần 2. Tiếp theo đến “Họ đã về chầu thượng đế”. Các lần em bé quẹt que diêm và mộng tưởng thành sự thật.
- Phần 3. Còn lại. Cái chết thương tâm của cô bé bán diêm.
3. Tóm tắt
Trong đêm giao thừa rét mướt, một cô bé đầu trần, chân đi đất, bụng đói nhưng phải đi bán diêm. Cô bé ấy đã mồ côi mẹ và ngay cả bà nội - người yêu thương em nhất cũng đã qua đời. Em không dám về nhà vì sợ bố sẽ đánh em. Vừa lạnh vừa đói, cô bé ngồi nép vào một góc tường rồi khẽ quẹt một que diêm để sưởi ấm.
Que diêm thứ nhất cho em có cảm giác ấm áp như ngồi bên lò sưởi. Em vội quẹt que diêm thứ hai, một bàn ăn thịnh soạn hiện lên. Đến quẹt que diêm thứ ba thì một cây thông Noel. Quẹt que diêm thứ tư được thắp lên, lần này là bà nội với khuôn mặt hiền từ hiện ra. Những ảo ảnh đó nhanh chóng tan đi sau sự vụt tắt của que diêm. Em vội vàng quẹt hết cả bao diêm để mong níu bà nội lại. Cuối cùng, cô bé bán diêm đã chết rét trong đêm giao thừa lạnh giá.
III. Phần đọc hiểu
1 - Trang 68 SGK
Hãy xác định ba phần (chỗ bắt đầu, chỗ kết thúc từng phần) của bài này nếu lấy việc em bé quẹt từng que diêm làm phần trọng tâm. Căn cứ vào đâu đế có thể chia phần thứ hai (phần trọng tâm) thành những đoạn nhỏ hơn?
Trả lời
- Văn bản có thể chia làm ba phần:
- Phần thứ nhất (Từ đầu đến cứng đờ ra): Hoàn cảnh tội nghiệp của em bé bán diêm trong đêm giao thừa, em ngồi bán diêm trong đêm giá rét.
- Phần thứ hai (tiếp đến về chầu thượng đế): Em bé và những cây diêm mơ ước.
- Phần thứ ba (còn lại): Cái chết đáng thương của cô bé.
- Phần thứ hai là phần quan trọng nhất, dựa vào một chi tiết cô bé quẹt những que diêm để sưởi ta có thể chia phần này ra bốn đoạn nhỏ:
- Cảnh hiện lên trong que diêm thứ nhất: cô bé thấy vui như ngồi trước lò sưởi.
- Cảnh hiện lên trong que diêm thứ hai: thấy vui như ngồi trước bữa ăn ngon.
- Cảnh hiện lên trong que diêm thứ ba: thích thú như trước cây thông Nô-en rực rỡ.
- Cảnh hiện lên trong que diêm thứ tư: cô bé sung sướng thấy bà đang mỉm cười với em.
- Cảnh hiện lên trong que diêm thứ năm: hai bà cháu dắt tay nhau bay lên trời, thoát mọi đói rét và đau buồn.
2 - Trang 68 SGK
Qua phần đầu, chúng ta được biết gì về gia cảnh của nhân vật cô bé bán diêm và thời gian, không gian xảy ra câu chuyện ? Liệt kê những hình ảnh tương phản (đối lập, đặt gần nhau, làm nổi bật lẫn nhau) được nhà văn sử dụng trong phần này nhằm khắc hoạ nỗi khổ cực của cô bé.
Trả lời
Những điều được biết về Cô bé bán diêm qua phần đầu truyện là:
- Gia cảnh của cô bé bán diêm.
- Gia đình mới sa sút (bà chết, gia sản tiêu tan, dời chỗ ở đẹp đẽ, ấm cúng ngày trước…)
- Cô bé ở với cha trên gác sát mái nhà, gió lùa rét buốt và những lời mắng nhiếc, chửi rủa của cha.
- Cảnh bán diêm của cô bé.
- Thời gian: đêm giao thừa mọi người ở trong nhà quây quần đoàn tụ.
- Không gian: ở trong mọi nhà đều rực sáng ánh đèn và sực nức mùi ngỗng quay, ngoài đường trời rét mướt cô bé bán diêm đầu trần chân đất, bụng đói dò dẫm trong bóng tối, đôi tay cứng đờ.
- Tình cảnh: em không thể về nhà vì chưa bán được bao diêm nào và chưa có ai bố thí cho em xu nào đem về nên nhất định cha em sẽ đánh em. Em ngồi co ro trong góc tường tối tăm, gió rét căm căm
- Nhiều sự tương phản đã diễn ra xung quanh em bé và trong lòng em bé :
- Quá khứ - hiện tại (yên vui, sum họp – sa sút, chia lìa).
- Phố sá tưng bừng, tấp nập – em bé lang thang cô đơn nghèo khó.
- Mộng ảo huy hoàng – thực tế tối tăm, khắt nghiệt.
➜ Hoàn cảnh thật đáng thương, tội nghiệp, sự tương phản dữ dội giữa một em bé bơ vơ, côi cút đói rách trong đêm giao thừa và không khí ấm cúng của mọi người trong đêm giao thừa, chính vì vậy mà càng đáng thương hơn, xót lòng hơn.
3 - Trang 68 SGK
Chứng minh rằng những mộng tưởng của cô bé qua các lần quẹt diêm (lò sưởi, bàn ăn, cây thông Nô-en, người bà, hai bà cháu bay đi) diễn ra theo thứ tự hợp lí. Trong số các mộng tưởng ấy, điều nào gắn với thực tế, điều nào thuần tuý chỉ là mộng tưởng ?
Trả lời
| Những lần quẹt diêm | Sự hợp lí | Cảnh mộng tưởng | Cảnh thực tế trở về |
|---|---|---|---|
| Lần thứ nhất | - Lúc này gió thổi rít, hai tay em cứng đờ, em phải ngồi trong góc tường cho đỡ lạnh - ước ao lò sưởi là hợp lí | - Em tưởng như đang ngồi trước một lò sưởi bằng sắt, có những hình nổi bằng đồng bóng loáng. Trong lò, lửa cháy nom đến vui mắt và tỏa ra hơi nóng dịu dàng. |
- Em vừa duỗi chân ra sưởi thì lửa vụt tắt. - Em bần thần cả người nghĩ tới việc cha em giao đi bán diêm. Đêm nay về nhà thế nào cũng bị cha mắng. |
| Lần thứ hai | - Suốt cả ngày em chưa được ăn bụng đang đói cồn cào | - Bàn ăn đã dọn, khăn trải bàn trắng tinh, trên bàn toàn bát đĩa bằng sứ quý giá, và có cả một con ngỗng quay. Nhưng điều kì diệu nhất là con ngỗng nhảy ra khỏi đĩa và mang cả dao ăn, phuốc - sét cắm trên lưng tiến về phía em. |
- Phố xá vắng ngắt lạnh buốt tuyết phủ trắng xóa. - Khách qua đường lãnh đạm với cảnh nghèo khổ của em bé. |
| Lần thứ ba | - Lúc này đang đêm giao thừa em ao ước có được đêm giao thừa thật đẹp như bao người khác | - Cây thông Nô-en trang trí thật lộng lẫy, hàng ngàn ngọn nến sáng rực lấp lánh, rất nhiều bức tranh màu sặc sỡ | - Những ngôi sao đổi ngôi trên bầu trời - có ai vừa chết? |
| Lần thứ tư và liên tiếp những que diêm khác | - Lúc này em đang cô đơn đang khao khát tình thương của người thân yêu |
- Bà em đang mỉm cười, bà em to lớn và đẹp lão - Bà cụ cầm lấy tay em, hai bà cháu bay vụt lên cao mãi |
+ Trong bốn lần quẹt diêm: Lần thứ nhất và lần thứ hai, em bé khao khát có cuộc sống vật chất đầy đủ; ;ần thứ bao khao khát có cuộc sống tinh thần yên vui, lần thứ tư khao khát tình yêu thương.
+ Mỗi que diêm quẹt lên là một khát vọng của tuổi thơ đau khổ được thắp sáng. Ba lần đầu sau cảnh mộng tưởng được hiện lên là trở về với thực tế nghiệt ngã đau buồn, “sự tương phản gay gắt giữa thực tế và mộng tưởng, cuộc đời và ảo ảnh cứ sóng đôi hiện hiện đang cài”.
+ Điều thứ tư chỉ thuần túy là mộng tưởng.
4 - Trang 68 SGK
Hãy phát biếu những cảm nghĩ của mình về truyện "Cô bé bán diêm" (trích), nói chung và về đoạn kết của truyện nói riêng.
Trả lời
- Về đoạn kết của câu chuyện:
+ Đoạn kết của câu chuyện là một bi kịch đau thương, sự tương phản giữa hai mảnh đời:
|
• Mặt trời lên, trong sáng, chói chang trên bầu trời • Mọi người vui vẻ ra khỏi nhà |
>< |
• Ở xó tường lạnh lẽo, em bé đã chết trong đêm giao thừa. • Thi thể em bé giữa những bao diêm |
➜ Đó là bi kịch của cuộc đời thiếu vắng tình thương, em bé bán diêm chết trong cô đơn giá lạnh tê tái, trong đói khát, trong thời điểm mà mọi người vui vẻ nhất, cái chết đầy xót xa, làm lòng ta quặn thắt.
+ Một cái chết đẹp về hình hài thể xác và tinh thần.
+ Em đã cùng bà về với Thượng đế chí nhân, hai bà cháu bay vụt lên cao mãi để đón lấy những niềm vui đầu năm.
- Đôi má vẫn màu hồng và đôi môi đang mỉm cười.
Nhà văn đã nâng đỡ linh hồn của em bé đáng thương, dường như không phải em chết mà em đang đi vào cõi bất tử, nơi có tình thương bao la của bà em mà em từng khao khát với nụ cười mãn nguyện.
- Về câu chuyện:
+ Câu chuyện thấm đẫm tính nhân đạo sâu sắc của nhà văn đối với những mảnh đời bất hạnh.
+ Tác phẩm thức tỉnh trong lòng ta về tình yêu thương: hãy quan tâm đến số phận những con người nghèo khổ, hãy biết trân trọng giữ gìn những gì ta có
Xem thêm: Mầm mống hay mầm móng là gì
